همه ی ما تا به حال اسم آب مقطر به گوشمان خورده است. اما شاید از کاربرد ها و موارد مصرف آن آگاه نباشیم.
اگر می خواهید بدانید آب مقطر چیست؟ طی چه فرایندی تولید میگردد و چه موارد مصرفی دارد ؟ در ادامه با ما همراه باشید.
آب معمولی که روزانه برای مصارف متعدد خود بکار میبرید برای مصارف دیگری از قبیل پزشکی، آزمایشگاه ها و کارهای صنعتی و تحقیقاتی به دلیل وجود املاح و مواد معدنی موجود در آن مناسب نیست و باید خالص سازی شود تا بتوان برای این موارد از آن استفاده کرد.
آب مقطر در واقع همان آب معمولی است که ناخالصی های آن توسط روش های مختلف جداسازی شده است
آبی را که که طی فرایند تقطیر بدست می آورند، آب مقطر گویند. در این فرایند آب را توسط دستگاه های خاص می جوشانند و آب در نهایت تقطیر می شود تا تمام املاح و مواد معدنی وفلزات سنگین و…خود را از دست بدهد.
تمام مواد معدنی و محلول در آب از قبیل سدیم کربنیک اسید، کلسیم و منیزیم، سولفات و نیترات طی فرایند تقطیر از آب گرفته شده و در نهایت آبی که از بخار حاصله از جوشیدن آب و در نهایت مایع شدن مجدد آن حاصل می شود، آب تقطیر شده است.
آب خالص با فرمول H2O ازجمله حلال های مهم در صنعت داروسازی به شمار می رود.
به واسطه وجود آهک در آب هنگام عبور از محیط های آهکی مقداری کربنات حل شده داراست که به همراه یون های ها کلسیم و منزیم سبب ایجاد سختی موقت در آب می گردد که با جوشیدن، این یون ها از بین می روند.
همچنین از فرایند تقطیر برای زدودن آلودگی های آب استفاده میگردد تا آب خالص تهیه نمایند.
به طور کلی استفاده از آب بدون یون در همه موارد حتی برای آشامیدن ایده آل است اما به دلیل هزینه ی بالای تولید آن، فقط در محیط های صنعتی و داروسازی از آب مقطر استفاده می شود.
آبی که مصرف میکنیم به طور کلی از دو جز اصلی تشکیل شده است :
قسمت حلال آن که همان آب است
بخش حل شونده که شامل انواع یون ها و نمک های محلول در آب می شود. پس از جوشیدن آب، این املاح باقی مانده و بخار را پس از سرد کردن مجدد به آب تبدیل میکنند تا آب مقطر بدست آید.
آب خالص فرمولی مانند آب معمولی دارد که همان H2O می باشد و تنها تفاوت آن با آب معمولی نداشتن ناخالصی است.
ویژگی ها
این آب دارای 7 PH می باشد که خنثی است. به دلیل عدم وجود ناخالصی ها نقطه جوش کمتر از 100 درجه سانتی گراد دارد.رسانایی کمی دارد و خاصیت خوردگی ندارد و شکل ظاهری آن زلال و شفاف است.
طعم آن به خوبی آب های معمولی نیست.
طرز تهیه آب مقطر Distilled water
یکی از روش های تولید آب خالص، استفاده و خرید دستگاه آب مقطرگیری صنعتی است.
مکانیسم این دستگاه بدین صورت است که آب درون دستگاه از طریق شعله و المنت های الکتریکی به جوش می آید و پس از جوش آمدن عمل تبخیر آب آغاز میگردد و درنهایت بخار حاصل از آن، توسط ستون مبرد و ارتباط با جسم سرد مایع گشته و به درون ظرف جمع آوری آب وارد می گردد.
اکنون آب درون ظرف، آب خالص است.
برای سنجش قیمت این دستگاه ها باید کیفیت آبی که تولید می کنند را در نظر گرفت که هرچه کیفیت این آب بیشتر باشد قیمت دستگاه نیز بیشتر خواهد بود.
اصل اساسی در خرید دستگاه آب مقطر ساز صنعتی کیفیت آب خروجی بوده است. در واقع، خواص فیزیکی و شیمیایی آب خالص تولید شده توسط دستگاه این دستگاه باید با خواص مورد نیاز مصرف کننده مطابقت داشته باشد.
فرایند تولید آب خالص با توجه به کابرد آن تفاوت دارد که در ادامه به 3 روش اشاره می کنیم:
روش اول دستگاه اسمز
یکی از رایج ترین روش ها استفاده از دستگاه اسمز دو مرحله ای یا Double RO می باشد که در این روش آب تصفیه شده اسمز معکوس مجدد وارد مرحله دوم اسمز شده و این باعث کاهش هدایت الکتریکی آب های مقطر در این دستگاه می شود.
روش دوم سیستم تعویض یونی یا Ion Exchanger
در سیستم تعویض یونی، رزین یون های مثبت و منفی با توجه به بارشان به رزین کاتیونی و آنیونی جذب می شوند که در نهایت سبب تولید آب خالص می شود.
روش سوم الکترودیونایز
ازجدید ترین روش های تولید آب مقطر استفاده از روش الکترودیونایز است که در این روش توسط جریان برق مستقیم یون های باردار آب را جدا می کنند.
این روش به دلیل عدم استفاده از مواد شیمیایی، کارایی بالا و راهبرد خوب آن به سرعت در حال گسترش است.
کاربرد آب مقطر و مصارف مختلف آن
از موارد مصرف آب خالص می توان به طور کلی در آبکاری و شست و شو قطعات فلزی، استفاده در بیمارستان ها و آزمایشگاه های طبی، داروسازی و کوره های القایی و هم چنین انرژی اتمی و…. نام برد. هم چنین در سیستم های خنک کننده، باتری های سربی – اسیدی و دیگ و کوره ها و… استفاده می شود.
از آب خالص همچنین به دلیل خنثی بودن و فقدان ماده معدنی در آزمایشگاه های شیمی و طلاسازی و تولید آب اسید و همچنین آکواریوم ها استفاده می گردد.
اگر به دنبال تمیز کردن سطوح حساس از قبیل مانیتور ها، سطوح لپ تاپ و آشپزخانه باشید می تواند بهترین انتخاب برای شما باشد. آب مقطر با خلوص بالا به علت نبود ماده معدنی، نمک و کلسیم هیچ گونه لکه ای بر روی سطوح باقی نمیگذارد.
هم چنین بسیاری از آشپزان حرفه ای برای پخت و پزو آشپزی خود از آب خالص استفاده می نمایند و باعث می شود بافت و رنگ تازه غذاها حفظ گشته و تاثیر منفی برای غذا ایجاد نکند.
کاربرد آب مقطر در آزمایشگاه
دلیل استفاده از آب خالص درآزمایشگاه به این دلیل است که آب دارای ناخالصی است و باعث می شود نتایج تست های گرفته شده اشتباه و نادرست باشد. به عبارتی آب تقطیر شده با هیچ چیزی در آزمایشگاه واکنش نمی دهد و تاثیرگذار نیست.
موارد کاربرد آن در آزمایشگاه به شرح زیراست :
شستشوی ابزار آزمایشگاهی
استفاده در آزمایش های تیتراسیون
تهیه معرف و محلول ها
ساخت محلول ها
ساخت محیط کشت
استفاده به عنوان آب باطری
اندازه گیری دستگاه الکترولیت
ساخت محلول های پزشکی
آب خالص برای پتروشیمی
با توجه به فعالیت حساس پتروشیمی باید آب مقطر برای این مورد با کیفیت بالا تولید شود. دلیل استفاده از آب مقطر در پتروشیمی به دلیل ظرفیت حرارتی بالای آن است که هم به عنوان خنک کننده وهم گرم کننده مورد استفاده قرار می گیرد.
در این مورد ابتدا به آب حرارت می دهند تا موارد حل شده رسوب کنند و در نهایت بخار حاصل را سرد می نمایند و آب تقطیر شده مورد نیاز را تهیه می نمایند.
استفاده از آب خالص برای پتروشیمی سبب حفظ کیفیت مواد اولیه شده وطول عمر دستگاه های پتروشیمی افزایش می یابد زیرا با آب معمولی به سبب داشتن ناخالصی سبب رسوب در دستگاه ها میگردد.
براساس کیفیت فیزیکی و شیمیایی به انواع مختلفی تقسیم می شوند.
آب مقطر تزریقی
از آب های خالص تزریقی در بیمارستان ها و درمانگاه ها و مراکز درمانی استفاده می شود که برای این نوع حتما باید استاندارد های جهانی رعایت شود.
از این آب جهت رقیق سازی مواد غلیظ و مواد پودری برای تزریق استفاده می گردد که معمولا در بسته های 50 عددی توزیع میگردد که هرکدام 5 میلی لیتر می باشند.
از بهترین گزینه ها جهت رقیق سازی و تزریق آمپول، آب خالص تزریقی است.
هم چنین این آب سبب کاهش درد تزریق می گردد و حتی در کاهش درد زایمان طبیعی نیز موثر است.
در خصوص قیمت آب مقطر تزریقی می توان از شرکت های دارو سازی اطلاع کسب کرد؛ البته می توانید از شرکت مروارید پارس دستجرد نیز به صورت عمده یا جزئی با قیمتی مناسب این نوع آب را خریداری کنید.
کاربرد آب تقطیر شده برای داروخانه
از دیگر موارد کاربرد آب خالص، در صنعت داروسازی است که به علت PH خنثی (7) و دمای جوش پایین وعدم رسانایی استفاده میگردد.
کاربرد آب مقطر در کارخانجات
در این خصوص می توان به کارخانجات تولید باطری، داروسازی وسرم سازی و واحد های آزمایشگاهی اشاره کرد، که ویژگی اصلی آن پایین بودن هدایت الکتریکی یا EC میباشد.
در صنایع باطری سازی به منظور تولید اسید باطری بکارمی رود که باید عاری از فلزات سنگین مثل آهن و منگنز و آلومینیوم باشد و همچنین PH خنثی داشته باشد.
در کارخانجات سرم سازی و دارویی علاوه بر موارد بالا، آب باید عاری از هرگونه آلودگی های میکروبی باشد که در این خصوص از روش های گند زدایی مانند تابش فرابنفش UV و اکسیداسیون با اوزون استفاده می شود.
کاربرد آب تقطیر شده در پزشکی
اب مقطر در پزشکی به منظور تمیزسازی ابزار وسایل پزشکی استفاده می شود. به دلیل خالص بودن و نداشتن ماده معدنی لک بر روی وسایل ایجاد نمی کند و همچنین برای بیماران مشکلی به وجود نخواهد آورد.
از جمله کابرد های آن در پزشکی میتوان به :
مصارف آزمایشگاهی
دستگاه دیالیز
دستگاه CPAP
استفاده در اتوکلاو
کمک های اولیه
ضدعفونی کردن زخم و جراحات
اشاره کرد.
